Ταξίδι στον Χρόνο μέσα από τις Ετικέτες Κρασιού - Πώς οι ετικέτες κρασιού αντικατοπτρίζουν την εποχή τους

19ος Αιώνας – Η Εποχή της Κλασικής Αισθητικής

Κάθε μπουκάλι κρασί κουβαλά μια εποχή. Όχι μόνο μέσω του γλεύκους που παλαίωσε στο βαρέλι, αλλά και μέσω της εικόνας που το περιβάλλει: της ετικέτας. Αν οι γεύσεις είναι οι μνήμες του αμπελώνα, τότε οι ετικέτες είναι το πορτρέτο της εποχής που το κρασί γεννήθηκε.

Ο 19ος αιώνας υπήρξε καθοριστικός για τον κόσμο του κρασιού. Όχι μόνο γιατί παγιώθηκαν μεγάλες ονομασίες προέλευσης ή γιατί οι Γάλλοι έσωσαν την ευρωπαϊκή αμπελουργία από τη φυλλοξήρα, αλλά γιατί γεννήθηκε η έννοια της «ταυτότητας» του κρασιού όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Και αυτή η ταυτότητα άρχισε να εκφράζεται —ίσως για πρώτη φορά τόσο καθαρά— μέσα από την ετικέτα.

Η ετικέτα πριν γίνει σύμβολο

Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, το κρασί μεταφερόταν χύμα, σε βαρέλια ή αμφορείς. Οι εμφιαλώσεις ήταν σπάνιες, ακριβές και συχνά περιορίζονταν σε κρασιά για βασιλικές αυλές ή φαρμακευτικές χρήσεις. Όταν εμφανίστηκαν οι πρώτες συστηματικές εμφιαλώσεις, γύρω στο 1850, γεννήθηκε η ανάγκη για σήμανση — για την πρώτη μορφή της ετικέτας.

Στην αρχή ήταν απλώς ένα κομμάτι χαρτί ή ύφασμα, κολλημένο στο μπουκάλι με φυσική κόλλα ή κερί, που ανέφερε το όνομα του παραγωγού και τη χρονιά. Σύντομα, όμως, η βιομηχανική επανάσταση και η άνοδος της τυπογραφίας έδωσαν νέα πνοή στη γραφιστική. Η ετικέτα έγινε εργαλείο αισθητικής. Έγινε, θα λέγαμε, προσκλητήριο προς τον καταναλωτή.

Η Κλασική Αισθητική ως καθρέφτης εποχής

Ο 19ος αιώνας ήταν βαθιά επηρεασμένος από την αναβίωση του κλασικού ιδεώδους. Η τέχνη, η αρχιτεκτονική, ακόμα και η λογοτεχνία εκείνης της περιόδου άντλησαν έμπνευση από την αρχαιότητα, κυρίως την ελληνική και ρωμαϊκή. Οι ετικέτες κρασιού δεν αποτέλεσαν εξαίρεση.

Καλλιγραφικά γράμματα, συμμετρικές διατάξεις, σφραγίδες και οικόσημα, παραστάσεις θεών του κρασιού όπως ο Βάκχος ή ρωμαϊκές λεζάντες τύπου Vinum Antiquum στόλιζαν τα μπουκάλια. Οι πρώτες σοβαρές επενδύσεις στην ταυτότητα του brand —πριν καν επινοηθεί ο όρος— άρχισαν να διαφαίνονται. Η ετικέτα του Château Lafite Rothschild του 1868, για παράδειγμα, απεικονίζει το οινοποιείο σε κλασικό σχέδιο γραμμής, σαν χαρακτικό από εγκυκλοπαίδεια εποχής.

Ακόμη και στην Ελλάδα, οι πρώτες ετικέτες κρασιών που άρχισαν να τυπώνονται στη δεκαετία του 1870, π.χ. από τα οινοποιεία Καμπά και Αβέρωφ, εμπνέονταν από τον νεοκλασικισμό. Ονόματα όπως «Οίνος της Ολυμπίας» ή «Αμβροσία» συνόδευαν απεικονίσεις αγαλμάτων ή ναών.

Η ετικέτα ως κοινωνικός καθρέφτης

Μα η ετικέτα δεν είναι μόνο design — είναι κοινωνιολογία σε χαρτί. Εκεί που βλέπουμε σφραγίδες και θυρεούς, διαβάζουμε τις ανησυχίες μιας τάξης που ήθελε να διατηρήσει την κοινωνική της θέση. Εκεί που διακρίνουμε πορτραίτα και σκηνές γλεντιού, αποτυπώνονται τα όνειρα μιας ανερχόμενης αστικής τάξης που ζητούσε πολυτέλεια και ταυτότητα.

Σταδιακά, οι ετικέτες έγιναν περισσότερο «ανθρώπινες». Άρχισαν να εμφανίζονται προσωποποιημένα στοιχεία: το πρόσωπο του παραγωγού, το χωριό του, ακόμα και φράσεις όπως "Από το αμπέλι του πατέρα μου". Η ετικέτα μετατράπηκε από προϊόν τυποποίησης σε εργαλείο αφήγησης,

«Το μπουκάλι ήταν ακριβό, το κρασί καλό. Μα εμένα με άγγιξε η ζωγραφιά στην ετικέτα: μια γιαγιά στο αμπέλι. Εκείνη μ' έκανε να το πάρω.»— Επισκέπτης σε γαλλικό wine bar, 1899

πίσω σε μια εποχή που το κρασί δεν είχε απλώς γεύση. Είχε και χαρακτήρα. Είχε και ιστορία. Και πάνω απ’ όλα — είχε πρόσωπο.

Φωτογραφίες: Winemag.co.za

O Muse de Bordeaux Alamy

Media Storehouse